S O Y L U E D E B İ Y A T
MEKTUP
MEKTUP
Mektup veya posta, bir bilgi ve maddi bir nesnenin transferi için bir metoddur. Üzerine yazı yazılıp bir zarf içine konan dökümanlar ve ayrıca küçük paketler dünya üzerindeki varış yerlerine teslim edilir. Posta sistemi içinde gönderilen herhangi bir şey mektup veya posta olarak adlandırılır.[1]
Genel olarak bir posta hizmeti özel sektör veya kamuya ait olabilir. Hükümetler özel posta hizmet servislerine sık sık sınırlama koyar. 19. yüzyıl ortalarından beri ulusal posta hizmetleri sistemi hükümet tekelinde ücreti peşin ödemeli olarak kuruldu. Ödeme kanıtı arkası yapışkan olan posta pulları formudur. Fakat ayrıca posta ölçü aletleri kargolar için de kullanılıyordu.
Postacılık sistemi mektup gödermekten başka diğer fonksiyonlara da sahiptir. Bazı ülkelerde postacılık sistemi telefon ve telgraf sistemleri üzerinde yetkiye sahiptir.
Kişi ve kurumlara yazılan duygu ve düşüncelerin bildirildiği sıkça kullanılan bir düzyazı türü.
Mektup sözcüğü dilimize Arapça' dan geçmiştir. Bir başka kimseye gönderilen yazılı kâğıt anlamı taşımaktadır. Türkçesi "betik"dir. Diğer edebiyat türlerinden ayrı olarak belli kalıplar edinmemiştir. Mektup bir düzyazı olarak giriş, gelişme ve sonuca sahip olabilir. 20. yüzyıldan beri bilgisayar aracılığıyla sanal olarak yapılan yazışma türüne de elektronik mektup (email) denir.
Konu başlıkları
1 İlk posta sistemleri
1.1 Pers (İran)
1.2 Çin
1.3 Roma
1.4 Moğol İmparatorluğu
2 Mektup Türleri
2.1 Resmi Mektuplar
2.2 İş Mektupları
2.3 Açık Mektuplar
2.4 Edebi Mektuplar
3 Kaynakça
4 Dış bağlantılar
İlk posta sistemleri
Pek çok ilk posta sistemleri sabit kurye yolları içerir. Resimde, 19. yüzyıl Doğu Avrupa'sında posta yolu üzerindeki bir postane görülmektedir.
Yazılı dökümanların yayımı için bir organize edilmiş kurye servisinin ilk belgelenmesi Mısır'dadır. Orada Firavunlar devlet topraklarında emirlerinin yayımı için kurye kulanıyorlardı (M.Ö. 2400). Bu uygulama hemen hemen kesinlikle çok eski sözlü mesajlaşmadaki köklere sahipti ve altyapının var oluş öncesine dayandırılabilir.
Pers (İran)
Gerçek posta sisteminin gelişimine ait ilk inandırıcı iddia Pers (günümüzde İran)'dan gelir fakat buluş noktası soruda kalır. En iyi belgelenmiş iddia (Ksenofon) buluşu Pers kralı Büyük Kiros'a dayandırır (M.Ö. 550), diğer yazarlar onun ardılı I. Darius'a (M.Ö. 521) inandığında. Diğer kaynaklar bunu daha erken bir tarihe Asur posta sistemine Hammurabi (M.Ö. 1700) ve II. Sargon'a (M.Ö. 722) saygınlık vererek iddia ederler. Bunun yanında mektup posta sisteminin birinci görevi olmayabilir.
Çin
Çim 4-senti 100-dolar gümüş sürşarj üzerinde, 1949
Çin, atlaların değiştirildiği posta istasyonları sistemine Han Hanedanı'nından (M.Ö. 206-220) deri sahip oldu. Kubilay Han altındaki Yuan Hanedanı süresinde Çin, Moğol İmparatorluğu'nun daha büyük bir sistemi olan "Örtöö" (checkpoint:kontrol noktası)na eklendi.
Roma
İlk en iyi belgelenmiş posta servisi Roma'nınki dir. Agustus Sezar (M.Ö. 62-14) zamanında organize edildi. O belki ilk gerçek posta servisi olabilir. Bu sevis cursus publicus larak adlandılıyordu ve rhedæ adı verilen hızlı atlara sahip hafif arabalarla sağlanıyordu. Ek olarak daha yavaş olan ve öküzlerin çektiği iki tekerlekli servis arabaları (birolæ) vardı. Bu servis hükümetin haberleşmesine ayrılmıştı. Vatandaşlar için diğer servis daha sonra eklendi.
Moğol İmparatorluğu
Cengiz Han, Örtöö adı verilen imparatorluk çapındaki kurye ve posta istasyonlarını Moğol İmparatorluğu içinde tesis etti. Kubilay Han idaresi altındaki Yuan Hanedanı döneminde bu sistyem ayrıca Çin'in topraklarını kapsıyordu. Posta istasyonları, sadece resmi mektupların teslimi ve haberleşme için değil memurların, Askeri kişilerin ve yabancı yüksek rütbeli kişilerin seyehatleri içinde vardı. Bu istasyonlar, yabancı taşıma, yurtiçi vergi ve genel ticareti hedefliyor ve kolaylaştırıyordu. Kubilay Han'ın hükümdarlığının sonuna göre orada 1.400 den daha fazla posta istasyonu sadece Çin'de vardı ki sırasıyla yaklaşık 50.000 at, 1.400 öküz, 6.700 katır, 400 iki tekerlekli araba, 6.000 sandal, 200 ün üzerinde köpek ve 1.150 koyuna onların emrine amadeydi.[2]
İstasyonlar bir birinden 15-40 mil arası ayrıydı ve posta servisi için güvenli bir memura sahiptiler. Marko Polo gibi yabancı gözlemciler bu ilk posta sisteminin yeterliliğine şahadet etmişlerdir.[2]
Mektup Türleri
Mektuplar, konularına ve yazanla yazılan arasındaki ilgiye göre ayrılabilir.
Özel mektuplar
Birbirine yakın, tanışık insanlar ve eş dost arasında yazılan mektuplardır.isteğe bağlı yazılabilir.Bu tür mektuplarda doğal ve samimi anlatım ön plandadır.Sanatçı ve edebiyatçıların,daha çok genel konular üzerinde yazdıkları özel mektuplara 'edebi mektup' da denmektedir.Telgraf Mektubun ulaşma süresinden daha erken ulaşması gereken kısa ve öz olarak oluşturulan bir mektup türüdür. Telgrafta az ve öz ifade önemlidir.
Resmi Mektuplar
Devlet kurumlarının aralarında veya kişilerle devlet kurumları arasında yazılan mektuplardır. Bu tür mektuplarda anlatım ciddi ve saygılıdır. Konu dışındaki bilgi ve istekler yer almaz.
İş Mektupları
Özel kurumların arasında veya kişilerle kurumlar arasında, yapılan mektup yazışmasına iş mektubu denir.Bu mektup türünde açıklayıcı anlatım kullanılır.
Dilekçe
Bir dilekte ya da bildiride bulunmak veya bilgi vermek amacıyla resmi düzeylere sunulan tarihli, imzalı mektuptur. Açık Mektup: Her hangi bir düşünceyi, görüşü açıklamak, bir tezi savunmak için bir devlet yetkilisine ya da halka hitaben, bir kişi ya da kurum tarafından yazılan, gazete, dergi aracılığıyla yayımlanan mektuplardır.
Açık Mektuplar [değiştir]
Açık mektuplarda sadece yazanı değil, geniş kitleleri ilgilendiren önemli konular ele alınır. Açık mektubun türü; makale, fıkra, inceleme yazılarından birine uygun olabilir. Açık mektup örneklerine zaman zaman gazete ve sanat dergilerinde rastlanmaktadır.
Edebi Mektuplar
Edebî mektuplar; yazarlar, içerikleri ve ifade şekilleri ile özel mektuplar içinde ayrı yer tutar ve ayrı şekilde ele alınırlar. Edebî mektuplarda, mektubun yazıldığı dönemin edebiyat ve düşünce olayları yer alır. Yazar, karşısındakine öğüt verir, yol gösterir. Eski dönemlerde, bu tür kişisel edebî mektuplar, "Mektûbât = Mektuplar" adı altında toplanır ve geniş kitlelerin de okuyabilmesi için yayımlanırdı. Düşünce ve edebiyat alanındaki görüşleri sergilemeleri bakımından mektupları yayımlanan yazar ve şairlerimizden bazıları şunlardır:
Ali Şir Nevaî (XV. yy.) Kınalızade Ali (XVI. Yy.) Veysî (XVII. yy.) Ragıp Paşa (XVIII. yy.) Namık Kemal (XIX.yy.) Ahmet Hamdi Tanpınar (XX. yy.)
Ayrıca mektup tarzında eleştiri, seyahatname, roman, hikaye, şiir gibi yazılı kompozisyon türlerinin (edebî türler) de yazıldığı görülmektedir.
bugün 580 ziyaretçi (870 klik) burdaydı!
