S O Y L U E D E B İ Y A T
bitişikayrıkelime
Bitişik ve Ayrı Yazılması Gereken KelimelerBitişik Yazılması Gereken Kelimeler:
1- Birleşen iki kelimede anlam kaymasına uğrayanlar Hanımeli (bir bitki), kadıngöbeği (bir tatlı), devetabanı (bir bitki), aslanağzı (bir çiçek)
2- Bileşik kelimelerin bir kısmında sesli harf düşmesi meydana gelmiş olanlar Pazartesi (pazar ertesi), kaynana (kayın ana), niçin (ne için)
3-Pekiştirilmiş sıfatlar Sapsarı, sipsivri, dümdüz
4-Yapı bakımından tam olarak birleşmiş, bileşik kelime halini almış bazı kelime ve deyimler Zıpçıktı, çıtkırıldım, dedikodu, gecekondu, külbastı
5- Farsçadan alınan (hane) kelimesi ile yapılan birleşik kelimeler Kahvehane, çayhane, yatakhane
6- Dilimizde bulunan bazı kelimeler, etmek, eylemek, olmak yardımcı fiilleri ile birleşirken ses fazlalaşması (kelimeler yabancıdır, asıllarına benzer duruma gelirler) meydana gelir Affetmek, halletmek, hissetmek
7- Dilimize yabancı dillerden girmiş, bugün çok kullandığımız bazı kelimeler etmek, eylemek, olmak yardımcı fiilleri ile birleşirken ikinci hecedeki sesli harflerini düşürürler (asılları gibi olurlar) Emir - emretmek, nakil- nakletmek, şükür o şükretmek, sabır -sabretmek
8- (a-e-ı-i-u-ü) ekleri kullanılarak yapılmış bileşik fiiller Uyuyakalmak, bakakalmak, yapabilmek, yazıvermek, öle-yazmak
9- İki veya daha çok kelimeden meydana gelmiş Türkçe yer adları (İI, şehir, köy) Çanakkale, Eskişehir, Pınarbaşı
10- İki veya daha çok kelimeden meydana gelmiş mahalle ve semt adları Çengelköy, Beşiktaş, Yenimahalle, Sarıyer
11- Dağ, tepe, akarsu, göl, deniz adları Uludağ, Kızıldeniz, Karasu, Acıgöl, Aksu
Ayrı Yazılması Gereken Kelimeler:
1-Sıfatlarda derece göstermeye yarayan (en, daha) gibi zarflar En güzel, daha iyi, en fazla, daha soğuk vb
2- İkilemeler, (ikilemeler dilimizde çok geniş yer tutarlar) Düşe kalka, gide gide, eski püskü, şıpır şıpır, kem küm, allak bullak
3- İkilemelerden bazıları bugün kullanılmayan kelimelerden meydana gelir Anlamsız gibi görünen bu kelimelerin zamanında anlamlı birer kelime olduğu bilinmektedir Bunlar da diğer ikilemeler gibi yazılır Ev bark, soy sop
4- (m) ile yapılmış ikilemeler Dolap molap, kapı mapı, kitap mitap
5- İsim hal ekleri ile yapılan ikilemeler: iç içe, göz göze, elden ele, yıldan yıla, yan yana
6- İyelik eki almış ikilemeler Boşu boşuna, günü gününe
7- İsimleri tekrarlamak şeklinde yapılan ikilemeler Akın akın, kucak kucak, takım takım
8- Sıfatların tekrarlanması ile yapılan ikilemeler: Tatlı tatlı, diri diri, ağır ağır, güzel güzel
9- Kökü yabancı olup (be) getirilerek söylenen ikilemeler Öz be öz, ay be ay
10-Deyimler (Dilimizde çok sık kullanılmaktadır) Yuvasını yapmak, devede kulak, ununu elemiş eleğini asmış, çalım satmak
11- (Ev, yurt) kelimeleri ile kurulan bileşik kelimeler Radyo evi, sağlık yurdu, öğrenci yurdu, aş evi
12- Ardı sıra, peşi sıra, önü sıra, yanı sıra gibi sözler
13- İki kelimeyi birleştirip bir bileşik kelime yapıldığında her iki kelime de eski anlamını koruyorsa Arnavut kaldırımı deniz yolu, Tatar böreği, kuru soğan, tahin helvası, tulum peyniri, çam fıstığı, badem şekeri, bağ bozumu
14- İsim soylu bir kelime ile etmek, eylemek, olmak yardımcı fiilleri ile yapılan bileşik fiiller Yarış etmek, borç etmek, gelin olmak, sağ olmak, el etmek,,
15- Yer adlarında kullanılan Batı, Doğu, Güney, Kuzey, Aşağı, Orta, Yukarı, Küçük, Büyük,: Eski, Yeni, iç ve benzeri, kelimeler Doğu Anadolu, Batı Trakya, Orta Anadolu, Kuzey Amerika, Kuzeydoğu Anadolu, Uzak Doğu, İç Anadolu, Küçük Çekmece, Büyük Çamlıca, Büyük Menderes
bugün 441 ziyaretçi (572 klik) burdaydı!
