S O Y L U E D E B İ Y A T
Maksim GORKI
Maksim GORKI (1868–1936)28 Mart 1868'de Novgorod'da doğdu. Gerçek adı Aleksey Maksimoviç Peşkov'dur. Beş yaşında babasını kaybetti. Annesinin evlenmesi üzerine Astrahan'da anneannesi ve büyük babası tarafından büyütüldü. Yalnız birkaç ay okula gidebildi. 8 yaşında çalışmak zorunda kaldı. İlk gençlik yıllarını Kazan'da geçti. Bunalımlı yıllar yaşadı ve intihar girişiminde bulundu. Bir gemide bulaşıkçılık yaparken okumaya merak sardı. Beş yıl boyunca değişik işlerde çalışarak, Rusya'yı baştan başa gezdi. Bu deneyimini, izlenimlerini daha sonra yazılarında kullandı. Yapıtlarında görülen güçlü betimlemeler ne kadar keskin bir gözlemci olduğunu kanıtlamaktadır. Tiflis’de Kafkasya gazetesinde çalışmaya başladı. Rusça 'acı' anlamına gelen Gorki adını aldı. Çar rejimine açıkça karşı çıktığı için birçok kez tutuklandı, kontrol ve baskılara maruz kaldı.
Gorki,Petersburg'da yaşamaya başladı ve bir dergide yayınlanan Çelkaş adlı öyküsüyle adını duyurdu. İlk kitabı Hikaye Denemeleri çok beğenildi, bu kitap yazarlık kariyerinin başlatangıcı sayılır. Kısa bir süre sonra ilk romanı Foma basıldı. Sağlam bir olay örgüsü taşımadığı ve yaşamın anlamı üzerine uzun uzun felsefi tartışmalar içermesi nedeniyle eleştirildi. En başarılı romanı 1906'da yazdığı ve Rus Devrimi'ne adadığı 'Ana'dır. 'Fırtına Kuşunun Türküsü' isimli şiiri nedeniyle tutuklandı, kısa süre sonra serbest kaldı ve Kırım'a gitti. Ünlü devrimcilerle ve Lenin’le tanıştı, aralarında yakın bir arkadaşlık oluştu. 1902 yılında Rusya Edebiyat Akedemisi'ne seçildi, ancak Çar II. Nikolas buna izin vermedi. Bunun üzerine Anton Çehov ve Vladimir Korolenko, Çar II. Nikolas'ın tavrını protesto etti ve Akademiden ayrıldı. Başarısız olan 1905 Rus Devrimi sırasında Peter ve Paul Kalesi'nde kısa bir süre daha hapis kaldı ve burada 'Güneşin Çocukları' adlı oyununu yazar.
Bolşeviklerin iktidara el koymasını eleştirdi. Ama 1919'dan başlayarak Lenin'le işbirliği yaptı. Ama süreç içinde hep Bolşeviklerden hem Rusya'dan uzaklaştı. 1921-1928 arasını İtalya'nın Sorrento kentindeki villasında geçirdi. Israrlı çağrılar üzerine 1929'da tekrar Rusya'ya döndü. Ölünceye kadar orada yaşadı. Stalin'in baskıcı yöntemlerini destekledi. Sovyet Yazarlar Birliği Başkanı oldu. 14 Haziran 1936'da Moskova'da tedavisi sırasında aniden öldü. Ölümü kuşkulu bulundu. Arkadaşları suikast iddasını artaya attı. (1938’de Buharin’in mahkemesinde Gorki’nin NKVD başkanı Yagoda tarafından öldürüldüğü itiraf edilmiştir.) Toplumcu gerçekçi romanın kurucusu sayılır. Eserlerinde çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı acılı hayatı, Rusya'daki yoksulluk yıllarını anlattı.
Yapıtları:
Roman:
Foma (1899, 1983)
Ana (1906, 1979)
Halk Düşmanı (1907, Türkçe'ye "Yararsız Bir Adam" adıyla (1979)
Matveya Kojemyakin (1910, 1984)
Klim Samgin'in Hayatı (1936, 1975)
Artamonovlar (1977)
Küçük Burjuvalar (1901, 1967)
Arkadaş
Fırtınanın Habercisi
Çocukluğum
Üçler , (1900)
Soytarı
Ekmek İşçileri
İki Kafadar
Öykü:
Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız (1939)
İtalya Hikayeleri (1911, 1970)
Oyun:
yaktakımı Arasında (1941, 1967)
Sonuncular
Anı - Otobiyografi:
Benim Üniversitelerim (1941, 1986)
Çocukluğum (1947, 1976)
Ekmeğimi Kazanırken (1949, 1986)
Tolstoy'dan Anılar (1919, 1967)
Güncemden Yapraklar (1924, 1984)
Lenin (1924-1936) "Türkçe'ye Gorki Lenin'i Anlatıyor" adıyla (1980)
bugün 243 ziyaretçi (295 klik) burdaydı!
